[ Pobierz całość w formacie PDF ]
chodniem pograniczu Afganistanu. W Proftazyi (Furra), nieco dalej na połu-
dnie, zatrzymał się przez dwa miesiące i tu zamordował Filotasa (330). Ztąd
wyruszył na wschód i założył miasto, które ma być dzisiejszym Kandaharem;
następnie zwrócił się na północ, przebył góry Hinduku i założył kolonię nie-
opodal dzisiejszego Kabułu. Bessus chciał oprzeć się Aleksandrowi w Bak-
tryi, lecz uciekł na północ, został schwytany i zamordowany. Aleksander po-
stępował wciąż na północ i zdobył Marakandę, dzisiejszy Samarkand, stolicę
Buchary (321). Przebył rzeke Jaksartes (Syrdarya) wpadającą do morza
Arabskiego i rozbił Scytów, lecz nie wkraczał do ich kraju. Chciał on, aby
Jaksartes, stanowił północną granicę jego królestwa i założył tu kolonię
Aleksandrya-Eschate (t.j. najdalsza). Zdobycie Sogdyany (Buchary) zajęło mu
pewien czas (do r. 327).
13. Aleksander w Indyi. W r. 337 Aleksander wyruszył z Baktryi na pod-
bicie Indyi. Doszedł do górnego Indu, a przebywszy go w pobliżu Attoku po-
stępował na wschód przez Pendżab. Za rzeką Hidaspes (Dżelum), Porus, król
Indyi, spotkał go i stoczył bitwę, którą przegrał. Lecz Aleksander pozwolił mu
zatrzymać królestwo w roli wasala. Idąc na wschód przybył do rzeki Hifazis;
lecz tu wojsko odmówiło posłuszeństwa wbrew prośbom Aleksandra. Alek-
sander wrócił więc, lecz doszedłszy do rzeki Hidaspes umieścił część wojsk
na łodziach a resztę posłał wzdłuż brzegu rzeki. Hidaspes wpada do Akezines
(Chenab), ten zaś do Indusu. U miejsca gdzie Akezines łączy się z Indusem
wzniesione zostało miasto i zbudowano doki. Armia zaś i flota wyruszyły
wzdłuż Indusu do jego ujścia i dotarły do oceanu Indyjskiego (325). Tak więc
Aleksander przebył bieg rzeki, wzdłuż której w 2000 lat pózniej, inżenierowie
angielscy położyli szyny kolejowe (1875 po Chr.).
14. Podróż Nearcha. Aleksander był równie chciwy odkryć jak i zaborów;
wysłał on flotę pod dowództwem admirała Nearcha, aby, płynąc wzdłuż brze-
gu, dotarła do ujścia Eufratu. Sam zaś wyruszył z armią na zachód przez pu-
stynie Beludżystanu i po okropnych cierpieniach, spowodowanych przez pra-
gnienie, choroby i znużenie, przyprowadził ją do Persepolis (324). Ztąd wyru-
szył do Suzy, gdzie zatrzymał się przez kilka miesięcy, badając postepowanie
satrapów, a niektórych z nich karząc bardzo surowo.
15. Azyatyckie zwyczaje Aleksandra. Od bitwy u Arbeli, Aleksander
stawał się coraz bardziej podobnym do króla perskiego pod względem trybu
życia, chociaż nie przeszkadzało to jego czynności. Zaczął ubierać się według
perskiej mody i ustanowił ceremonie perskiego dworu. %7łołnierze z niechęcią
widzieli to odstępstwo od zwyczajów macedońskich, a w Suzi wywołał Alek-
sander jeszcze wiekszą niechęć, każąc ośmdziesięciu ze swych głównych ofi-
cerów ożenić się z kobietami perskiemi. Zamiarem Aleksandra było zniesienie
różnic narodowościowych i krajowych w swojem królestwie, oraz usunięcie
przedziału dotychczasowego między Grekami a ludami azyatyckiemi. Wcią-
gnął on także wielu Persów do pułków, które dotąd były utworzone z samych
Macedończyków i uformował 30 000 wojska z najbardziej wojowniczych lu-
dów Azyi, uzbrajająąc je na wzór macedoński.
16. Zmierć Aleksandra. Od czasu podróży Nearcha Aleksander postano-
wił wyprawę do Arabii morzem i w tym celu nakazał, aby zbudowano statki w
Fenicyi, a następnie, aby je przewieziono rozebrane na części lądem do Tap-
sakus na Eufracie. W Tapsakus miały być złożone i wysłane po rzece do Ba-
68
bilonu, zkąd wyruszyć miała wyprawa. Na wiosnę r. 320, Aleksander udał się
z Suzy do Babilonu. Po drodze spotkały go poselstwa wszystkich niemal
państw ówczesnego świata. W Babilonie zastał gotową flotę; świeżo wojska
przybyły, zarówno greckie jak i azyatyckie. Wyprawa gotowa była ruszyć z
miejsca, gdy nagle Aaleksander zachorował na gorączkę i zmarł tu w czerwcu
r. 323, mając zaledwie trzydzieści dwa lata.
17. Cele Aleksandra. Mówi się niekiedy, że zamiarem Aleksandra było
uczynił Azyę podobną do Grecyi przez zakładanie w niej miast podobnych do
greckich. Rzeczywistym wynikiem jego zdobyczy był ten, że zachodnia część
Azyi stała się pózniej po części grecką, lecz było to w nierównie większym
stopniu dziełem następców Aleksandra, niż jego samego. Z wyjątkiem Alek-
sandryi, kolonie założone przez niego były osadami żołnierzy w odległych
dzielicach, mającemi na celu utrzymanie jego panowania, nie zaś wprowa-
dzenie cywilizacyi greckiej. %7łe Aleksander pragnął uczynić narody podbite
bardziej podobnemi do jednego narodu, ujawnia się to z zachęty, którą dawał
wojownikom swym, aby żenili się z kobietami perskiemi; lecz nie jest to tem
samem co życzenie szerzyć umysłowość grecką, sztukę i literaturę przy po-
mocy miast. Niema też powodu przypuszczać, iżby Aleksander miał na myśli
wprowadzenie nowego systemu rządu w królestwie perskiem. Zatrzymał on
satrapów i opodatkowanie perskie. Główna zaś różnica między jego rządami,
a rządami królów perskich była ta, że Aleksander starał się utrzymać bez-
względną kontrolę nad satrapami, gdy przeciwnie królowie perscy stali się
słabi i leniwi, a satrapowie zajęli stanowiska podobne do książąt niepodle-
głych. Z jego postępowania w stosunku do Egiptu i Babilonii widocznem jest,
że zamierzał więcej liczyć się z życzeniami rozmaitych narodów swego króle-
stwa, niż to czynili Persowie; a chociaz nie miał nowego systematu rządzenia,
byłby znacznie zmienił warunki, torując drogi, zakładając porty i doki, popie-
rając wszystko, co mogłoby zbliżyć ludy i zwiekszyć ruch handlowy. Co do
rządu, Aleksander sądził prawdopodobnie, że Grecy mogli się więcej nauczyć
od Persów, niż Persowie od Greków; i uważał, że systemat perski jednego
króla, jest lepszy, gdy energicznie jest prowadzony, niż grecki systemat drob-
nych państw i związków.
18. Wyniki podbojów Aleksandra. Po śmierci Aleksandra, królestwo jego
zostało podzielone między jego jenerałami. Znaczna liczba miast, jak Antio-
chia i Seleucya została założona w Azyi Zachodniej i zaludniona po części
przez mieszkańców Azyi, po części przez Greków przybywających z rozma-
itych państw greckich. Doświadczenie nabyte przez Greków w osadnictwie
wśród rozmaitych narodów uczyniło ich zdolnymi do tego, że z powodzeniem
osiadali w Azyi, wprowadzając wszędzie swoje zwyczaje. Chociaż pod pano-
waniem następców Aleksandra, miasta te nie mogły być państwami niepod-
ległemi jak dawne miasta greckie, a przez to nie mogły wprowadzić dawnej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]